بررسی اجمالی انواع قراردادهای عمرانی مسعود عاطفی فرد دانشگاه آزاداسالمی واحدکاشان باشگاه پژوهشگران ونخبگان کاشان ایران Masouda92@yahoo.com مهدی خیری کارشناسی عمران Mahdikhy71@yahoo.com سعید داوودی کارشناسی عمران S71d71@yahoo.com علی آزاد فالح کارشناسی عمران Ali.Azadfalah@yahoo.com سعید بهنیا عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسالمی واحد کاشان S.Behnia690@yahoo.com چکیده ضرورت ساخت ابنیه راه ها سد ها پاالیشگاه ها و به طور کلی همه ی پروژه های کالن و خرد عمرانی مهندسان و مدیران ارشد پروژه های مختلف را بر آن داشت تا همواره به دنبال شرایط و ضوابط عادالنه و پر سود جدیدی برای پروژه های خود باشند. به وجود آمدن قراردادها و شرایط جدید پیمان وابسته به سیاست های کالن دولت ها شرایط خاص منطقه ای سیاست های کالن و خرد اقتصادی و شرایط فرهنگی اقلیمی از ثمرات این جست و جو می باشد. به وجود آمدن قرارداد های مختلف عمرانی اعم از تک عاملی دوعاملی سه عاملی چهار عاملی و سایر قرارداد های مختلف سردرگمی فراوانی را
برای شرکت های پیمان کار و مجری مهندسان و دولت ها به عنوان کارفرمایان ارشد به وجود آورده است لذا شناخت دقیق و ضوابط پیرامون هر نوع قرارداد بر همه مهندسان پیمان کاران وکارفرمایان الزم است. هدف از نگارش این مقاله بررسی اجمالی و طبقه بندی انواع قرارداد های عمرانی موجود در ایران می باشد که باتوجه به این طبقه بندی و بررسی معایب و مزایای هر روش و نیاز افراد بهترین نوع قرارداد بین کارفرما طراح و سازنده که سه عامل اصلی درگیردر یک پروژه عمرانی هستند صورت گیرد.در این مقاله به بررسی انواع قراردادها براساس نحوه تفکیک وظایف طراحی و اجراء می پردازیم. واژگان کلیدی: قراردادهای عمرانی قرارداد امانی قرارداد پیمانی قراردادچهارعاملی مقدمه امروزه در گوشه و کنار خود با انواع و اقسام پروژه های خرد و کالن عمرانی روبرو هستیم و لذا شناخت دقیق انواع قراردادهای عمرانی موجود در جامعه عمرانی بر هر فعال در این حوزه اعم از مهندسان طراح مجری پیمان کاران و کارفرمایان امری ضروری می باشد از سوی دیگر یکی از موارد تأثیرگذار در بروز تأخیرات اجرایی پروژه های عمرانی متداول در 1 ایران مسائل و مشکالت ناشی از انتخاب نحوه انجام خدمات طراحی و اجراء به وسیله ارکان مختلف پروژه می باشد. انتخاب مناسب روش اجرای پروژه می تواند هزینه های پروژه را به طور متوسط تا 5 درصدکاهش دهد همچنین انتخاب مناسب روش اجرای پروژه می تواند زمان اجرای پروژه راتا 03 درصد کاهش دهد. هر پروژه دارای خصوصیات و نیازهای منحصر به فردی است و برای اینکه پروژه موفق باشد باید در انتخاب روش اجرای آن عالوه بر مسائل فنی نیازهای کارفرما و 2 پیمان کار نیز در نظرگرفته شود. سه عامل درگیر در یک پروژه عمرانی عبارتنداز: کارفرما طراح و مجری که در کنار خود می توانند واحد های مدیریت طرح یا پروژه و مدیریت ساخت را نیز به طور مجزا و یا تلفیقی ازگروه های فوق داشته باشند. این عوامل می توانند به حالت های مختلف درکنار یکدیگر قرار بگیرند و با حذف یا ادغام بعضی واحدها در هم روش های مختلف قراردادی شکل می گیرند. انواع قراردادهای پیمان کاری براساس آنچه که درکشور ما رواج دارد در ذیل توضیح داده 0 خواهد شد. در این مقاله به بررسی نقاط ضعف و قوت برخی روش ها و قراردادها می پردازیم. روش تحقیق ( فربد فریدی فر 1032( ( فربد فریدی فر 1032( 1 2 0 )شاکری و قربانی 10۳۱(
در این مقاله از روش ها و اصول جمع آوری شده از روش های مورد تایید و قرارداد های ثبت شده در سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور و کلیات مورد تایید وزارت راه و شهر سازی انتخاب شده است. بررسی اجمالی و بیان مزایا و معایب برخی از قراردادها و شناسایی و طریقه استفاده هر قرارداد در پیمان های عمومی از اهداف این مقاله می باشد. انواع قراردادهای عمرانی روش های گوناگون انجام پروژه ها طی فرایند تکاملی به انواع مختلف تمایز یافته و عبارتند از: الف-تفکیک روش ها براساس نحوه تفکیک وظایف طراحی واجراء 1- خوداجرا تک عاملی )امانی( 2- متعارف سه عاملی)پیمانی( 0 -چهارعاملی)مدیریت اجرا ) -۱ دوعاملی)طرح وساخت ) 5- ساخت بهره بردای وانتقال 6- روش طراحی تدارک ساخت ب-انواع قرارداد ها بر اساس نحوه انعقاد پیمان جهت انجام موضوع پروژه 1- قراردادهای پیمان کاری براساس فهرست بهاء 2- قرارداد های پیمان مدیریت 0- قرارداد بر اساس بر آورد کلی با قیمت ثابت ۱- قرارداد بر اساس متر مربع زیر بنا 5- قراردادهای کلید در دست 6- قراردادهای مهندسی تدارک و اجراء ج- تفکیک روشهای قراردادی بر اساس نحوه تأمین مالی 1- قرارداد های تأمین مشارکت مالی )فایناس( 2 -قرارداد های بیع متقابل) Back ) Buy 0- ر شو Bot وروش های مشابه و هم خانواده الف-تفکیک روش ها براساس نحوه تفکیک وظایف طراحی واجراء 4 1 -خوداجرا تک عاملی )امانی( ( مهدی روانشادنیا 103۱( 4
در این روش کارفرما خود رأسا عوامل اجرایی الزم اعم از نیروی انسانی ماشین آالت تجهیزات و مصالح ساختمانی را تهیه نموده و مدیریت اجرایی پروژه را نیز بر عهده دارد و یا به طورکلی می توان گفت در این روش کار فرما بوسیله امکانات خود تکنولوژی روشها و سایر عوامل مورد نیاز تحقق طرح )جمع آوری اطالعات طراحی تدارکات ساخت( را تامین می نماید. 5 مزایای روش امانی - کارفرما قسمت قابل توجهی از عوامل اجرایی را به صورت موجود در دست دارد و در نتیجه برای به کار گیری و استفاده از آن ها این روش را انتخاب مینماید. - کار فرما به دالیل دیگری تشخیص میدهد که اجرای امانی پروژه چه از نظر قیمت تمام شده و چه از نظر کیفیت کار به صرفه است. گاها در بعضی از دستگاه های اجرایی به لحاظ نوع و ماهیت کار تشکیالتی برای اجرای امانی طرحها به وجود میآید که تحت یک مدیریت مجزا و به صورت یک واحد مستقل لیکن زیر نظر مدیر مسئول دستگاه اجرایی نسبت به اجرای پروژه های محوله به صورت امانی اقدام مینماید. - در بعضی موارد امکان دارد کارفرما از کارگران موقت یا ماشین آالت کرایه ای برای تأمین نیروی کار الزم و همچنین پیمان کاران جزء جهت اجراء استفاده نماید. باتوجه به حجم منابع مورد نیاز جهت اجراء این روش در کارهایی که دارای ابعاد گسترده ای نیستند و جهت پروژه های کوچک و بیشتر در کارهای بهسازی و نگهداری مورد استفاده قرار میگیرد. 6 معایب روش امانی - از معایب عمده این روش عدم وجود انگیزه درشرکت های دولتی و مجموعه کارفرما است که در کشور ما عمدتا بدنه ی دولت میباشد و در نتیجه برخالف انتظار قیمت تمام شده این پروژه ها عموما کمتر از حالتهای دیگر نمیشود. همچنین سرعت کار افت میکند و اطمینانی از کیفیت بهتر در مراحل مختلف پروژه وجود ندارد. اصوال می بایست اجرای کار امانی بین 13 تا 15 درصد از لحاظ قیمت ارزان تر تمام شود. مبلغی که به عنوان سود پیمانکار در روش امانی در نظر گرفته میشود. اما - تجربه نشان داده که به جز در مواردی اندک کار امانی از کار پیمانی گران تر تمام میشود. از دیگر مشکالت این روش تراکم فعالیت های طراحی و اجرا و مدیریت مراحل مختلف در مجموعه کار فرماست. به همین دلیل این روش معموال در پروژه های کوچک مورد استفاده قرار میگیرد. - نیازمند به یک گروه از مهندسان حرفه ای و با تجربه کارگران فنی و ماشین آالت مناسب جهت اجراء می باشد که تبعا عدم - - - وجود این گروه روند زمانی و کیفی پروژه را مختل می نماید. در مجموع هزینه تمام شده و باالسری های این روش به دلیل کاستی های مدیریتی تدارکات و غیره زیاد می باشد. در طول اجراء نیز مدیریت بسیار قوی جهت تأمین و رفع مسائل و هماهنگی های میان کارکنان و ماشین آالت مورد نیاز را طلب می نماید که عدم وجود آن روند پروژه را به تنزل می کشاند. با توجه به توضیحات گفته شده درخصوص امکان استفاده کارفرما از پیمان کاران جزء باید توجه خاصی درخصوص بررسی صالحیت فنی الزم جهت اجراء و نحوه عقد قراردادهای مربوطه و رسیدگی به دعاوی های احتمالی صورت پذیرد. 5 ( مهدی روانشادنیا 103۱( 6
- از جهت مقررات سازمان مدیریت نیز )به جزء در مواد خاص( مورد تأیید نمی باشد. 2 -متعارف سه عاملی )پیمانی( این روش همان روش سنتی )سه بخشی( اجرای پروژه های عمرانی میباشد. در این روش کارفرما طبق تشریفاتی به انتخاب گروه طراحی میپردازد و یک شرکت مشاور مرتبط با زمینه پروژه را به کار میگیرد تا تمامی مراحل طراحی را انجام دهد سپس اقدام به انتخاب پیمان کار جهت اجرای کار مینماید. هم اکنون اکثر پروژه های کشور با این روش انجام میشود. - در این روش کارفرما از طریق قرارداد های جداگانه با طراح یا مشاور و سازنده یا پیمان کار پروژه را به اجرا در می آورد. - در این روش ابتدا طراحی کامل شده و سپس از طریق مناقصه به یک یا چند شرکت پیمان کاری واگذار می گردد. - در این روش مسئولیت هماهنگی و ریسک عدم هماهنگی بین طراحی و ساخت و راه اندازی پروژه به عهده کارفرما می باشد. در روش پیمانی سپردن بخش یا کل کار به دیگران از طریق عقد پیمان است. در این روش کارفرما از طریق عقد قرارداد هایی که متضمن اجراء صحیح کار و تأمین منافع او می باشد تمام یا قسمتی از عملیات به سرانجام رسیدن پروژه را به دیگران واگذار می نماید. در پروژه های دولتی درک غالب در این زمینه سپردن کار به بخش خصوصی و کاهش نقش دولت است. این روند هنوز فراگیر نشده ولی به درستی درک شده است که دولت می تواند کار فرمای خوبی باشد ولی هیچگاه پیمان کار و اجراء کننده خوبی نبوده است. دالیل و مزایای این روش از کار که در سطح جهانی مقبول و مورد پذیرش واقع شده و به شرح زیر است: مزایای روش سه عاملی 1- تخصص کافی در اجرای پروژه ها 2- تسریع در اجراء پروژه ها به دلیل کاهش بروکراسی های اداری 0- کنترل مناسب و کاهش فساد در بخش دولتی به دلیل هزینه کرد غیرمستقیم ۱- پیدایش نسل جدیدی از پیمان کاران که ارتباطی با پیمان کاران وابسته گذشته نداشتند 5- صرفه اقتصادی در اجراء پروژه ها به دلیل رقابت و تخصص معایب روش سه عاملی 1- این روش با توجه به هزینه کرد درآمد های نفتی در پروژه های عمرانی در عین حال می تواند سبب انباشت سرمایه در بخش خصوصی برای سرمایه گذاری در بخش صنعت باشد. 2- فرد و یا مجموعه خاصی مسولیت کل پروژه بر عهده ندارد. 0- کارفرما به تنهایی نمی تواند هماهنگی های الزم را بین مشاوران و پیمان کاران بر قرار نماید. ۱- شروع عملیات ساخت به بخش طراحی بستگی دارد که باعث طوالنی شدن زمان پروژه می شود. 5- اکثرا مسائل اجرایی در طرح به خوبی دیده نمی شود. 6- اصالح و بازنگری مستلزم وقت و هزینه زیاد می شود.
3 -مدیریت اجرا چهارعاملی این روش اجرا نوعی از سیستم متعارف )سه عاملی( می باشد که در آن کارفرما سازمان خارجی دیگری را جهت مدیریت پروژه به کار می گیرد و وظیفه این نهاد مدیریت و کنترل پروژه و هماهنگی بین طرح و ساخت می باشد استفاده از این نهاد سبب کاهش مسئولیت و ریسک کارفرما می گردد. این روش به انواع مختلف قابل اجرا میباشد. در نوع اول میتوان انجام کلیه فعالیت های پروژه اعم از طراحی و اجرا به هزینه کارفرما و با مدیریت عامل چهارم به نام مدیر اجرایی صورت گیرد. این قرارداد ها را در ایران بیشتر در بخش خصوصی می توان یافت به طوریکه کارفرمایان بخش خصوصی ساخت بخشی از ابنیه و یا تاسیسات مورد نیاز را که فاقد دانش فنی مورد نیاز جهت طراحی و تجربه اجرایی جهت ساخت میباشند به مدیر اجرایی واگذار میکنند. در نوع دوم مدیریت اجرا تنها در بخش اجرا دیده می شود و حضور مشاور در زمینه طراحی و نظارت همچنان باقی است. نحوه برخورد قانون با این روش در قالب مصوبه مورخ 1061/11/10 هیئت وزیران و به پیشنهاد سازمان برنامه و بودجه می باشد. در این مصوبه به سه شرط برای ارجاع کار به این روش در نظر گرفته شده است. نام این روش در این حالت پیمان مدیریت نام دارد. 1- کار های ناتمام که ۳5 درصد و یا بیشتر از مبلغ پیمان آن انجام شده. 2- تاخیر به علت تخلفات پیمانکار منطبق با یک یا چند مورد از موارد مشخص شده در ماه ۱6 شرایط پیمان. 0- اعالم مورد یا موارد تخلف پیمانکار به وی و تصمیم کارفرما مبنی بر ارجاع باقیمانده کار به این روش. عامل تعیین شده در ازای مدیریت فنی اجرایی مالی و تهیه صورت وضعیت قطعی کار های باقیمانده حق الزحمه مقطوعی دریافت می نماید که طبق شرایط خصوصی پیمان مدیریت به او پرداخت میشود. مقطوع بودن حق الزحمه که بر اساس درصدی از صورت وضعیت تعیین می شود جهت کنترل بر روند هزینههایی است که عامل در پروژه انجام میدهد. مبنای تعیین حداکثر هزینه اجرای کارهای باقی مانده آخرین فهرست بهای پایه سال انتخاب عامل به اضافه ضرایب مربوطه و به اضافه تا بیست درصد به عنوان صعوبت نیمهکاره بودن پروژه است که رقم قطعی آن در شرایط خصوصی پیمان مدیریت مشخص میشود. -4 7 دوعاملی)طرح وساخت( در این روش کارفرما یا صاحب کار نظر کلی خود را در مورد ایجاد یک طرح تدوین و تعیین می نماید. به عنوان مثال احداث یک راه شوسه جهت اتصال دو شهر مشخص و یا احداث یک سیلوی ذخیره گندم با ظرفیت مشخص در این روش بر اساس مطالعاتی که قبال صورت گرفته است کلیترین هدف از اجرای طرح از طرف کارفرما اعالم میگردد. 7 )کیانی و عیوضی 10۳0(
سایر مراحل تحقق طرح یعنی مطالعات توجیه فنی اقتصادی جهت انتخاب گزینه بهینه مطالعات مرحله اول مطالعات مرحله دوم نقشههای تفصیلی احداث موضوع طرح و آماده نمودن آن برای بهره برداری و تحویل به کارفرما تماما بر عهده طرف قرارداد خواهد بود. در اینجا این توضیح ضروری میباشد که کارفرما قبال در قالب طرح جامع و یا مطالعات دیگر هدف از اجرای طرح را در راستای سیاست های کالن خود تعیین نموده است و الباقی مطالعات توجیه فنی و اقتصادی که توسط طرف قرارداد صورت خواهد پذیرفت برای انتخاب گزینه بهینه از نظر اقتصادی و فنی بین چند گزینه مختلف میباشد. برای مثال وقتی که بر روی رودخانهای مشخص تصمیم بر احداث سدی با هدف معین )مثال تولید مقدار معینی نیروی برق و یا آبیاری مساحتی مشخص( گرفته شد مراحل بعدی مطالعات شامل توجیه فنی اقتصادی برای انتخاب گزینه بهینه یعنی انتخاب دقیق مقطعی از رودخانه جهت استقرار سد ارتفاع نهایی آن نوع سد بین گزینههای سدهای خاکی قوسی بتنی وزنی بتنی پشت بنددار و... تا تهیه ۳ نقشههای تفصیلی اجرایی و احداث سد و سازههای جانبی آن که همگی برعهده طرف قرارداد خواهد بود. در جهت تشکیل تیمکاری مرکب از واحد طراحی و واحد اجرا حالت های مختلفی وجود دارد که عبارتند از : الف( تشکیل کنسرسیوم در این حالت اشتراک دو یا چند شرکت فعال در این زمینه به منظور دستیابی به توانایی الزم جهت انجام پروژه صورت میگیرد. این موضوع در مواقعی که هر یک از شرکت ها به تنهایی دارای تخصص ها و توانایی های مورد نیاز نمیباشند به وقوع می پیوندد. جهت تبیین حوزة فعالیت و مسئولیت هر یک از شرکتها و نحوه تعامالت آنها با یکدیگر موافقت نامه ای مشتمل بر اصول زیر به امضاء همه شرکت ها میرسد. - هدف : مهمترین عوامل و انگیزهها از تشکیل کنسرسیوم تشریح میشود. - تفکیک مسؤولیتها: شرح وظایف هر شرکت و مسئولیت های آن در پروژه به صورت کامل شرح داده می شود و مدیریت کالن مجموعه توسط کمیتهای متشکل از نمایندگان بخشهای مختلف انجام میگیرد. - میزان سرمایهگذاری و نحوه تقسیم سود و زیان: میزان مشارکت و سرمایه گذاری هر شرکت اعم از اعتبارات مالی تجهیزات ماشین آالت نیروی انسانی متخصص و ماهر و... به طور دقیق مشخص میشود و بر طبق آن چگونگی تقسیم سود و زیان و چگونگی نظارت بر روند انجام امور مالی تعیین می گردد. - موارد خاص: مواردی از قبیل نحوه برخورد با شرکت هایی که در تامین منابع کوتاهی داشته باشند و یا مسئولیت های خود را به درستی انجام ندهند همچنین نحوه اخراج و جایگزینی آنها تعیین میشود و سیستم منظم و مشخص جهت حل مشکالت احتمالی و اختالفات بین شرکت ها طراحی و اجرا میگردد. ۳ )عیوضی و کیانی 10۳۱(
ب( قرارداد با شرکت طراح: در این روش کارفرما برای انجام کلیه فعالیت های موضوع قرارداد طراحی و ساخت با شرکت طراح ( مشاور ) قرارداد منعقد می کند. در این حالت واحد اجرا به عنوان پیمان کار جزء به خدمت گرفته میشود. در این حالت طراح مسئول کلیه فعالیت ها از طراحی تا اجرا است و کارفرما ارتباط مستقیمی با سازنده نخواهد داشت. ج( قرارداد با شرکت سازنده: در این روش کارفرما برای عقد قرارداد به سراغ شرکت های مجری )پیمان کار( میرود. در این حالت نیز شرکت پیمان کار واحد طراحی را به خدمت می گیرد. مشاور میتواند در سود و زیان پروژه نیز شریک باشد که در این صورت انگیزه بیشتری برای انجام مناسب کار و نظارت بر پروژه دارد. به دلیل توانایی های شرکت های پیمان کاری در مدیریت هزینه ها و برنامه ریزی و نیز توانایی های اعتباری و توانایی پذیرش ریسک های پروژه این روش رایج ترین روش اجرای پروژه میباشد. در این روش کارفرما از طریق یک قرارداد واحد با طراح سازنده خدمات طراحی و ساخت پروژه را تحصیل می نماید. مسئولیت و ریسک کار فرما در این روش به حداقل می رسد و سازمان طراح سازنده مسئولیت تمامی خدمات طراحی تدارکات و ساخت پروژه را به عهده می گیرد. در این سیستم امکان انجام طرح و ساخت سریع به حداکثر می رسد. ریسک کار فرما در راه اندازی پروژه محدود به مسئولیتی است که در مرحله مناقصه گذاری و یا مذاکره برای واگذاری قرارداد طرح و ساخت توسط کارفرما تولید شده است. مزایای روش دو عاملی. مسولیت کامل طراحی و ساخت با یک مجموعه. در گیری کار فرما با فرایند طراحی و ساخت در حداقل ممکن. نقش کار فرما عمدتا مدیریت قرارداد و یا تائید مراحل اجرا. اجرای سریع پروژه. کاهش هزینه. صرف زمان زیاد در انتخاب پیمان کار طرح وساخت. صرف زمان زیاد از طرف پیمان کار جهت اطمینان از قیمت و سود معایب روش دو عاملی به طور کلی هدف از این روش اجرای سریع و یک پارچه طرح می باشد که خود دارای معایبی می باشد: 1- از انجا که بخش عمده کار توسط یک پیمان کار انجام می شود ممکن است نتیجه کار انتظارات کارفرما را به خوبی برآورده نکند.
2- پیچیدگی ارزیابی در انتخاب پیمان کار منجر به کاهش رقابت و افزایش قیمت می شود. 0- در پروژه هایی که احتیاج به تخصص های مختلف می باشد ریسک باالئی را به کارفرما منتقل می کند. 5 -ساخت بهره بردای وانتقال در این روش تمامی خدمات طراحی تدارک ساخت تامین مالی و بهره برداری از پروژه را یک واحد )معموال پیمان کار ) تامین می نماید. این روش اجرا از روش های جدید در واگذاری پیمان می باشد و برای اولین بار درقرارداد ساخت یک نیروگاه در کشور ترکیه از سوی دولت ترکیه مورد استفاده قرار گرفت. این روش عمدتا برای اجرای پروژه های بزرگ عمرانی و زیر بنایی به کار گرفته می شود. سازمان سازنده بهره برداری از پروژه را تا زمانی معین به عهده دارد. این مدت طبق قرارداد مالی برای باز پرداخت هزینه ها و حق الزحمه و سود پیمان کار تعیین شده است. 6 -روش طراحی تدارک ساخت در این روش کارفرما با یا بدون کمک مشاور محدوده کار استاندارد های مورد نظر و طرح کلی را تحت عنوان «خواسته های کارفرما» همراه با دیگر مدارک مناقصه تهیه و سپس با برگزاری مناقصه ادامه طراحی و ساخت را بر عهده پیمان کار کلید گردان قرار می دهد. روش کلید در دست مسئولیت طراحی و اجرا را بطور کامل بر عهده پیمان کار میگذارد به گونهای که بعد از تکمیل پروژه کارفرما فقط با چرخاندن یک کلید می تواند بهرهبرداری از تأسیسات اجرا شده را آغاز نماید. پیمان کار در این روش مسؤلیت کلیه کارهای مهندسی )طراحی( تدارک و ساخت را تا تکمیل و آماده بهره برداری شدن بر عهده دارد. کارفرما خود نظارت کلی و کالن را بر روندانجام شدن کار عهده دارد. در صورت انتخاب مشاور بخشی از مسؤلیت های کارفرما با عنوان»نماینده کارفرما«بر عهده وی قرار می گیرد. کلید در دست حد اعالی سپردن مسئولیت طراحی و اجرا به پیمان کار است. به عنوان یک قانون کلی مسئولیت هر عیب و نقصی که در محدوده تعریف شده کار رخ دهد به عهده پیمان کار خواهد بود. 3 نوع قیمت گذاری در این سیستم به صورت مبلغ مقطوع در نظر گرفته شده است. بحث و نتیجهگیری این مقاله سعی دارد تا یک مرجع مناسب جهت بررسی شرایط پیمان های مختلف برای استفاده در انواع قرارداد های موجود در ایران ارائه کند از آنجا که روش ها و قرارداد های مختلف همواره با پیشرفت علم و تکنولوژی عمرانی و همچنین علم مدیریت ساخت قابل پیشرفت و توسعه هستند لذا بررسی و ارائه راه حل جدیدتر برای هریک از قرارداد ها می تواند راه گشای (صابری قوچانی همکاران 10۳6( 3
برخی از مشکالت قرارداد های عمرانی کشور باشد لذا می توان از موضوعات و عناوین جذاب دیگر در این حوزه برای مطالعات بعدی سایر پژوهشگران استفاده شود. منابع کیانی, مجید و اصغر عیوضی نقش پیمانهای دو عاملی در توسعه و سازندگی کشور یازدهمین کنفرانس دانشجویی مهندسی عمران بندرعباس دانشگاه هرمزگان عمران 10۳0 شاکری, اقبال و علی قربانی مدیریت پروژه وشناخت علل عمده ادعاهای پیمانکاران پروژه های عمرانی دومین کنفرانس بین المللی مدیریت پروژه تهران گروه پژوهشی آریانا 10۳۱ عیوضی, اصغر و مجید کیانی نقش پیمانهای دوعاملی در توسعه و سازندگی کشور همایش عمران معماری و شهرسازی کرمان کرمان 10۳۱ کتاب اصول مقررات و روشهای مدیریت پیمان طرح های عمرانی مهندس فربد فریدی فر 1032 صابری قوچانی, محمدرضا مژگان رجبلو محمدعلی کاشف حقیقی و سیدمجتبی حسینعلی پور روشی برای سنجش میزان انطباق پروژه با استانداردPMBOK سومین کنفرانس بین المللی مدیریت پروژه تهران گروه پژوهشی آریانا 10۳6 مرادی اول, محمد جمشید سلحشور و عبدالکریم عباسی شناسایی مهمترین ادعاها و عوامل بروز آنها از نظر پیمانکاران و طبقه بندی آن اولین همایش ملی معماری عمران و محیط زیست شهری همدان انجمن ارزیابان محیط زیست هگمتانه طبق PMBOK 1030